ضدعفونی و سترون سازی در دندانپزشکی

ضدعفونی و سترون سازی در دندانپزشکی چیست

اصول پاستور در خصوص علت عفونت و اقداماتی که به منظور ممانعت از آن ضروری می یابد، به عنوان اولین ضرورت شمرده شده اند و در عین حال نشان دهنده عوامل قطعی در پیشرفت دندانپزشکی مدرن می باشند امروزه بر اساس این اصول از ساده ترین بانداژ (باندپیچی) تا پیچیده ترین جراحی، چنین اصولی با کمک مواد، دستان دندانپزشک و زمینه جراحی انجام می شوند که در طی آن ها میکروب های بیماریزا از بین می روند. این اقدامات بر اساس روش های ضوعفونی و گندزدایی انجام می شوند گندزدایی نشان دهنده جنبه پیشگیری از کلیه مواردی است که خطر آلودگی را نشان می دهند و همچنین نشان دهنده مجموعه ای از اقدامات می باشد که بوسیله آن ها از تماس بین میکروب و جراحی و یا پلاک اجتناب می گردد و یک روش پیشگیری می باشد. ضدعفونی نشان دهنده کلیه ابزاری است که به واسطه آن ها از بین رفتن میکروب های موجود در پلاک، روی پوست و یا محیط حاصل می گردد و همچنین یک مکانیزم درمانی است مکانیزم های اصلی عمل ضدعفونی بر روی میکروارگانیزم ها عبارتند از: تغییر غشای خارجی، انسداد گروه تیولیتیک، ممانعت از سنتز، تغییر غشای سیتوپلاسمی، انحلال انرژی و توده ای شدن داخل سیتوپلاسم. مطالعه شامل 135 سترون سازی انجام شده در دوره دو ساله می باشد که 107 بررسی (79.26%) در اتوکلاو، 7 بررسی (5.18%) در اتیلن اکسید و 21 بررسی (15.56%) در هیدروژن پراکسید انجام شدند از ضدعفونی در دوره های طولانی زمانی می بایست اجتناب شود زیرا در مورد ضدعفونی کننده های حاوی فلزات سنگین در ساختار خود، فلزات می توانند در بدن انسان تجمع یابند و در هنگام ایجاد غلظت های سمی، مسمومیت هایی را سبب شوند. لوئیس پاستور (1822-1895) پدر سترون سازی مدرن شناخته می گردد دیگر شخصیت هایی که اسامی آن ها با این عرصه ارتباط می یابد عبارتند از الی مچنیکوف روسی (1845-1910) و ویکتور باب رومانیایی (1854-1926). ضدعفونی و گندزدایی همواره و بخصوص از قرن های 19 و 20 و توسعه شیمی، علوم دارویی و میکروبیولوژی که مفاهیم و قوانین جدیدی با استفاده از گندزداها و ضدعفونی کننده ها در علوم دارویی و جراحی ایجاد شد، در مبارزه علیه عوامل بیماریزا نقش مهمی داشته اند. لزوم حاصله بواسطه اخلاقیات پزشکی و قانونگذار برای مبارزه شدید در مقابل این عفونت ها سبب بسیج کلیه منابع شد که در میان آن ها ضدعفونی کننده ها و گندزداها دارای نقش قطعی بوده اند. حفره دهانی که به عنوان آلوده ترین حفره طبیعی بدن در نظر گرفته می گردد، در مجاورت نزدیک با دیگر حفرات عفونی صورت (بینی، حنجره، سینوس جنب بینی) قرار دارد. زخم های عفونت حاد و مزمن ایجاد بیماری می نمایند که درمان آن می توانند به صورت درمان عفونت های غیراختصاصی (آبسه، التهاب بافت اطراف دندان، ورم لثه، ورم دهان) و یا حتی عفونت های اختصاصی (سیفلیس، TBC) باشد و به ترتیب بیماران می توانند حامل ویروس های هپاتیت (هپاتیت B، C، D، E ، F و...) و نقص ایمنی اکتسلبی بدن (HIV) باشند. گندزدایی و ضدعفونی نشان دهنده عوامل ضروری و جدایی ناپذیر فرایند ضدعفونی می باشند ضدعفونی جنبه پیشگیری از عفونت بوده و کلیه مواردی را نشان می دهد که حاکی از خطر آلودگی جراحی می باشند و بواسطه مجموعه ای از روش ها انجام می گردد که عبارتند از: ضدعفونی دستان دندانپزشک و حفاظت با دستکش های سترون، ضدعفونی ناحیه جراحی، سترون سازی ابزار جراحی و مواد نرم، حرکات و اعمال ضدعفونی بر روی بیمار پس از جراحی. مجموعه ای از اقدامات که بواسطه آن ها از تماس بین میکروب ها و پلاک جراحی اجتناب می گردد که از جمله اقدامات پیشگیرانه می باشد.

عفونت در دندانپزشکی

تماس دستان پزشک و پرستار با بزاق، خون، چرک، بافتهای آلوده، دستگاه دندانپزشکی و واحدهای دندانی با لوله های پلی اتیلن سبب آلودگی و تجمع میکروارگانیزم ها و انتقال آن ها از یک بیمار به بیمار دیگر می شوند. سترون سازی بخشهای دستی دشوار است و می تواند سبب انتقال میکروب ها از یک بیمار به دیگری بواسطه تماس با مخاط دهانی، بزاق، خون، چرک با دستان دندانپزشک و از این رو لزوم وجود تعداد بیشتری از بخشهای دستی به منظور توانایی سترون سازی آن ها از یک بیمار به بیمار دیگر شود. همچنین بخشهای دستی پوشش یافته با مواد پلاستیکی –بخشهایی از دستگاههای مقیاس گذاری- وجود دارند که سترون سازی را غیرممکن می سازند و تنها در مورد آن ها ضدعفونی صدق می نماید ما می توانیم سرعت های بسیار بالا از واحدها –به ترتیب اسپرهای های آب و هوا- را اضافه کنیم که گسترش میکروب های موجود در حفره دهانی بیمار را در محیط عمل امکانپذیر می سازد و از این قسمت میکروب ها بوسیله کمپرسور –و از طریق لوله های واحد دندانپزشکی- گرفته شده و به بیماران بعدی انتقال می یابد. از بین بردن و یا حذف کیه اشکال ریزموجودات بر روی شئء و یا از یک محیط با استفاده از روش های فیزیکی و شیمیایی سترون سازی نامیده می گردد.

ضدعفونی پلاک بدون عفونت

مجموعه ای از اقدامات که به واسطه آن ها از انتقال میکروب ها از یک پلاک پوستی و یا محیط ممانعت می گردد که روشی درمانی است و ترکیبی از اقدامات درمانی و پیشگیرانه می باشد که به از بین بردن میکروب ها در پلاک ارتباط می یابد ضدعفونی جزیی از شیمی درمانی موثر وکارا در محل عفونی با هدف کاهش و درمان فرایند عفونی می باشد دو تیپ از عفونت های جراحی را می توان در بین آن ها تشخیص داد که عبارتند از: منبع درونی که در درون بدن بیمار قرار می گیرد: گندزدایی. منبع خارجی که در محیط خارجی قرار می گیرد: ضدعفونی. هدف فیزیک، تشکیل شرایط نامطلوب برای توسعه باکتری ها و کاهش سموم در پلاک و اطمینان از حذف ماده مترشحه سمی پلاک در بانداژ با استفاده از بانداژ هیدروسکوپی است. این ویژگی ها در سال 1894 بوسیله دانشمند بزرگی به نام پریوبراژنسکی توصیف شدند. بدین منظور در ضدعفونی از ضدعفونی کننده ها و گندزداها استفاده می گردد گندزداها مواد شیمیایی با عملکرد باکتری کشی و مهار باکتری به محض تماس با میکروب های بیماریزا بر روی پوست، مخاط و دیگر بافتهای زنده هستند ضدعفونی کننده ها مواد شیمیایی هستند که عوامل میکروبی را از اشیاء، ابزار پزشکی، ترشحات و یا دیگر مواد بیماریزا حذف کرده و یا از بین می برند. گندزدایی کلیه ابزار فیزیکی، شیمیایی، زیستی و داروشناسی است که در جهت حذف، غیرفعال نمودن و یا از بین بردن میکروب های بیماریزا در محیط عمل خواهد کرد که اقدامی پیشگیرانه، مانع از فوران و گسترش بیماری ها با نقطه مشخص شروع، عود در تخت بیمار در طول دوره بستری شدن در بیمارستان و دوران پایانی برای کلیه اشیای مورد استفاده بوسیله بیمار، تجهیزات و اتاق می باشد. سترون سازی پیچیده ترین فرم گندزدایی و قادر به از بین بردن میکروب ها حتی در شکل اسپوری (هاگی) آن ها و بنابراین شامل دو جزء است: گندزدایی و ضدعفونی. مواد مورد استفاده جهت ضدعفونی می بایست دارای چندین شرط باشند: عملکرد سریع و طولانی مدت داشته باشند، تا حد امکان در غلظت های پایین، بسیاری از میکروب ها را از بین ببرند، دارای عملکرد سمی بر روی بافتهای مورد استفاده و اختلال در مکانیزم های دفاع نباشند و بنابراین عفونت باکتری را مطلوب نموده و سبب بدتر شدن و فساد سطوح نمی گردند. مواد یا ابزاری که برای ضدعفونی بکار می روند می بایست به سهولت در آب حل شوند و هنگامی که ذوب می شوند ترکیبی پایدار (ویژگی های آن ها در طول زمان تغییر نکند) ایجاد کنند و ویژگی های ضدعفونی خود را در هر محیطی حفظ کنند. گندزداها و ضدعفونی کننده ها بر اساس روش عمل خود به صورت زیر طبقه بندی می شوند:

1. عوامل فعال در سطح. شامل مواد سطحی، تغییر دهنده نفوذپذیری دیواره سلول باکتری و دیواره غشای سیتوپلاسمی است که قادر به حفظ دیگر مواد مورد استفاده برای سلول میکروبی مانند آمینواسیدها، نوکلئوتیدها، کوآنزیم ها، K و Mg نمی باشند. این گروه شامل فنول ها، صابونها و شوینده ها می باشند.
2. عوامل دناتوره کننده (از حالت طبیعی خارج کردن). مواد پروتئینی میکروب ها که بواسطه تغییر فیزیکی و شیمیایی کلوئیدهای سیتوپلاسمی با شکستن فعالیت آنزیمی و انعقاد یا ته نشینی پروتئین های سلولی عمل می کنند.

این بخش شامل مواد زیر می باشد: اسیدها، قلیاها، الکل ها و حلال های آلی

1. موادی که در گروههای عملکردی فعال آنزیم های ضروری در متابولیسم سلول میکروبی اختلال ایجاد می کنند.

موارد زیر به این گروه متعلق می باشند: فرمالدهید، نمکهای فلزات سنگین، عوامل اکسید کننده، یون های فلزی مجزا، شوینده. ساختار شیمیایی ضدعفونی کننده ها و یا گندزداها می تواند غیرآلی و یا فلزی-آلی باشد. طیف فعالیت ضدعفونی کننده ها و گندزداها گسترده است. اما از یک محصول به محصول دیگر و در یک محصول نیز بر اساس غلظت متغیر است. عملکرد آن ها می تواند مهار باکتری، کشتن باکتری و کشتن قارچ و در برخی موارد با اسپورها باشد. ویژگی های مواد گندزدا: ظرفیت باکتریایی، بدون بوی ناخوشایند مداوم، قابلیت حل آسان در آب، عمل در هر محیطی، در صورت کاربرد بر روی بافتها آن ها را تحت تاثیر قرار نمی دهند. موارد زیر در میان محصولات بالقوه کشنده مشمول می گردند:

• - ترکیبات شیمیایی شدیدا انفعالی که دارای عملکرد سریع، موقتی، کشندگی و اغلب غیراختصاصی (سم پروتوپلاسمی) می باشند. همچنین این گروه می تواند شامل اکسیدان هایی با پراکسید هیدروژن، هالوژنها (کلرید) و اتیلن اکسید، اسیدها و بازهای قوی، آلدهیدها و فنول ها باشد.
• - اجزای شیمیایی که به عملکرد اختصاصی تر پایدار هستند. گروه شامل آمونیوم 4 تایی، مشتقات فنولی (مشتقات دیگر به جز فنول)، کلرهگزیدین، هگزامینید، هگزاتیدین، دی برم پروپامیدین.
• - محصولات غیر کشنده که افزایش میکروارگانیزم ها (ریزموجودات) را نشان می دهند و به خصوص شامل فلز (مشتقات جیوه ای، مس، روی، نقره و ....می باشند).

بر اساس ماهیت و غلظت مورد استفاده، مواد ضدعفونی کننده و گندزداها دارای یک یا چندین هدف می باشند در اغلب موارد، دسترسی به هدف مستلزم عبور از دیواره سلولی می باشد که یک مانع فیزیکی یا شیمیایی می باشد. سالتون در واقع پنج مرحله را در عملکرد عوامل ضدمیکروبی توصیف کرد:

• 1- جذب بر روی سلول و به دنبال آن نفوذ در دیواره
• 2- واکنش های پیچیده با غشای سیتوپلاسمی که منجر به بی نظمی آن می گردد.
• 3- اجزای مولکولی سبکی که سیتوپلاسم را ترک می کنند.
• 4- تجزیه پروتئین ها و اسیدهای نوکلئیک
• 5- پیوند به دیواره ها بواسطه آنزیم های خودتجزیه ای

گروه هالوژن ها و ترکیبات هالوژنه

ضدعفونی کننده ها و گندزداهای معمول بر اساس ماهیت شیمیایی خود بخشی از موارد زیر می باشند.

_ هیپوکلریت: موادی با عملکرد ضدعفونی کننده بواسطه آزاد کردن  و کلر فعال. مورد استفاده در ضدعفونی رختهای شستنی، بانداژها در محلول های آبی کلرین فعال 0.5 تا 1.25%

_ کلرآمین ها: کلر حاصله از برخی مواد آلی، سمیت کمتر نسبت به هیپوکلریت. فعال بر روی میکروب های گرم مثبت، گرم منفی و باسیل کچ.

_ کلرآمین های B: به شکل قرصهای 0.5 گرمی (حاوی کلر فعال 25 تا 29 درصد). مورد استفاده در ضدعفونی پلاکها و یا دستان در غلظت 0.2 تا 1 درصد برای ضدعفونی ابزار و رختها، محلول غلیظ تر است. 2 تا 5 درصد.

_ کلرهگزیدین: اساسا فعال بر روی میکروب های گرم منفی. دارای فعالیت اسپوری نمی باشد. دارای تحمل موضعی مناسب. در ضدعفونی پلاکها و سطوح سوخته در محلول 0.05% در آب مقطر و ضدعفونی دستان و پوستها مورد استفاده قرار می گیرد. محلول 0.5% در اتیل الکل 70 و یا محلول 1% در ایزوپروپیل الکل. ضدعفونی ابزار جراحی، محلول 0.5% در اتیل الکل 70 برای ضدعفونی سریع (2 دقیقه). محلول 0.02% در آب (با نیتریت سدیم افزوده شده به منظور اجتناب از خوردگی) در هنگامی که 2 تا 6 ساعت مورد نیاز می باشد. کلرهگزیدین یک ماده کارا در محیط زیستی (خون، بزاق، چرک) می باشد. به خوبی توسط مخاط تحمل می گردد و دارای مزه مطبوعی است در محلول 0.5% آبی یا الکلی استفاده می گردد در فرم اسپری برای پوست و پلاک ها یافت می گردد (تصادفی یا جراحی). محلول 0.2% برای شست و شوی دهان (اغلب در پیرادندانپزشکی، جراحی ایمپلنت)- برای شست و شوی دهان پس از جراحی. محلول الکل 5% برای ابزارها مورد استفاده قرار می گیرد.

_ هگزاکلروفن: ترکیب فنولی کلردار، مقاوم به ادغام در صابونها. اساسا فعال بر روی باکتری های گرم مثبت و منفی. یک ضدعفونی کننده بسیار مهم در ضدعفونی پوست، حمام و لباس شویی.

_ مواد مبتنی بر ید: باکتری کش ها و قارچ کش ها. دارای ظرفیت نفوذ در منافذ غدد- ید عمومی ضدعفونی کننده- باکتری کش و قارچ کش. مورد استفاده به عنوان ضدعفونی کننده پوستهای سالم. خورنده مخاط. محلول ها: تنتورید، محلول هیدروالکلی دارای ید 2، و یدید سدیم 2%. با افزایش سن، یدید اسیدی تولید خواهد کرد که سمی و آزاردهنده است و در فرم بنزین یددار (ید 1%) مورد استفاده قرار می گیرد که سبب پدیده عدم تحمل برای بیماران حساس به ید می گردد.

_ یدوفرم: ضدعفونی کننده در شکل کرم برای استفاده بر روی پوست. در فرم کریستالها با عمل ضدعفونی کنندگی و بوزدا بر روی زخم ها بکار می رود. یدوفورها محلول های ضدعفونی کننده حاوی ید مولکولی در غلظت های مختلف از 1.75 تا 5% می باشند و در مقایسه با محلول های هیدروالکلی دارای عملکرد باکتری کشی هستند و آزار دهنده نمی باشند. بی رنگ، بدون بو و فاقد سمیت هستند.

_ ضدعفونی کننده اکسیدکننده: گروه شامل ضدعفونی کننده ای که بواسطه آزاد کردن  عمل می کنند..

_ پراکسیدهیدروژن (پراکسید اکسیژن): که به شکل محلول وجود دارد غلظت 30%. پرهیدرول که به صورت همزمان تا حصول غلظت 3% و یا در فرم قرصهای پروژن (ا گرم پرکسید از اوره) رقیق می گردد که در نسبت 8-10cp/100ml آب مقطر قابل حل است. عملکرد پرکسید هیدروژن اعمال شده بر روی پلاک اکسید کننده، سیتوفیلاکتیک (حفاظت از سلول در مقابل تجزیه سلولی) و تا حدی هموستاتیک است که به واسطه عملکرد کفی است که این امر حذف مکانیکی بقایای نکروزه را در پلاکهای چرکی آسانتر می سازد.

_ ترکیبات شوینده: ضدعفونی کننده های فعال در سطح هستند که در محلول های بسیار بزرگ با عملکرد شویندگی و ضدعفونی کنندگی عمل می کنند. صابون ها و شوینده های مصنوعی به این گروه متعلق می باشند. این گروه بر اساس بخش فعال مولکول خود به گروههای زیر تقسیم بندی می شوند:

1. a) شوینده های آنیونی. لوریل سولفات سدیم با عملکرد ضعیف مهار باکتری و تنها موثر بر روی باکتری های گرم مثبت. پودرهای آلبا و یا پرلان برای تمیز کردن شیشه آلات آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می گیرد. آن ها اغلب سبب آماس های پوستی تماسی می شوند.
2. b) شوینده های کاتیونی- شامل نمکهایی 4 تایی آمونیوم. آن ها موادی بی بو، بی ضرر، پایدار در مقابل اسیدها و بازها با ویژگی های مهار باکتری، باکتری کش و قارچ کش هستند. این مواد در ضدعفونی پوست، دستان، سطوح سوخته، آماده سازی سطوح جراحی، ابزارهای پزشکی و لباس شویی کارا هستند.

محلول ها. Cenrimoniumbomid یا Bromocet در فرم محلول هیدروالکل 10 و 20 درصد. در محلول های آبی به عنوان گندزدا مورد استفاده قرار می گیرد.

1. c) شوینده های آمفولیتی - دارای اثر شویندگی و قارچ کش و باکتری کش. غیرسمی. محلولها: Tagonin و Tego- در محلول 1% برای ضدعفونی پوست مورد استفاده قرار می گیرد. ضدعفونی ابزار دندان پزشکی و وسایل . لباسشویی.
2. d) شوینده های غیریونی، محصولات مبتنی بر الکل های برتر در رده پلیمرهای اتیلن اکسید. آن ها دارای فعالیت باکتری کشی بر روی باکتری های گرم مثبت و گرم منفی هستند.

اسیدها و بازها

ضدعفونی کننده هایی که بواسطه تغییر PH و فعالیت ضدمیکروبی اختصاصی عمل می کنند. هیدروکلریک اسید (محلول 1.6%). ماندلیک اسید، هیدروکسید سدیم (محلول 1 تا 4 درصد)

الکل ها و فنول ها

اتیل الکل در غلظت 70 به عنوان گندزدا عمل خواهد کرد و دارای طیف ضدباکتری گسترده ای می باشد. فاقد عملکرد اسپوری. باکتری کش. غیرفعال بر روی باسیل کچ. تنها در ضدعفونی پوست و دستها مورد استفاده قرار می گیرد. بر روی زخم ها و یا پوست مرطوب بکار نمی رود. فاقد اثرات ثانویه می باشند.

فنول توسط Rouge در سال 1834 کشف شد و در سال 1867 بوسیله لیستر در فرم اسید کربولیک 2.5 تا 5 درصد در زمینه جراحی معرفی شد. فعال بر روی میکروب های گرم مثبت و فعالیت کمتر بر روی باکتری های گرم منفی. آزاردهنده و سوزش آور. تنها برای ضدعفونی اشیاء، مواد مترشحه و ... مورد استفاده قرار می گیرد. Cresolها دارای عملکرد مهار باکتری، باکتری کشی و قارچ کشی می باشند.

آلدهیدها

فرمالدهید به شکل محلول آبی (فرمالین) موجود است که شامل فرمالدهید 29% می باشد به عنوان ضدعفونی کننده اشیاء، کاوشگرها و ابزار مورد استفاده قرار می گیرد. بخارات آن برای چشمها و مجاری هوایی آزاردهنده است. دارای عملکرد باکتری کشی، اسپور و عدم ایجاد مقاومت. گلوتار آلدهید. ضدعفونی کننده با گستره اسپوری و باکتری کشی گسترده. فعال در محیط قلیایی.

ترکیبات فلزی و نمک های فلزات سنگین

آن ها حاوی مواد ضدعفونی هستند که بر روی سیستم های آنزیمی میکروبی و یا بواسطه رسوب پروتئین های باکتری عمل می کنند.

1. a) نیترات نقره در محلولهای 0.005 تا 0.2 درصد برای ضدعفونی پلاک ها و سوختگی ها مورد استفاده قرار می گیرد و در غلظت 0.5 تا 1-2 درصد در تزریقات بکار می رود.
2. b) محلول های جیوه: در سال 1850، نمکهای جیوه با هیپوکلریت فنل و ید، داروهای ضدمیکروبی را ایجاد نمودند که در اختیار پزشکان قرار گرفت. کلرید جیوه بوسیله رابرت کخ و جپرت مورد ارزیابی و استفاده قرار گرفت. امروزه اگر چه تعدادی از مشتقات آلی جیوه به عنوان عوامل مهار قارچ، باکتری و همچنین به عنوان مواد نگاهدارنده و باکتری کش در محصولات تزریقی مورد استفاده قرار می گیرند، اما کاربرد جیوه در پزشکی پایین است. به دنبال فاجعه ژاپن که منجر به پخش جیوه در محیط شد و به دلیل این حقیقت که جیوه یکی از فاکتورهای مهم آلایندگی است، عدم توافق گسترده در خصوص کاربرد در هر عرصه ای ایجاد شد. در حال حاضر مفهوم مدرن در جهت حداکثر کاهش پراکنش میکروب ها در محیط اتاق، بواسطه قرارگیری کمپرسور در یک اتاق مجزا – به منظور استنشاق نشدن هوا- از بین بردن هوای آلوده، شروع با آب، صابون مایع- با پدالها، سلولهای حساس به نور، جایگزینی حوله پارچه با بافت های کاغذی یکبار مصرف و یا دستگاههای هوای گرم، استفاده از دستکش، عینک، سرنگ، لوله برای استنشاق بزاق، زمینه های آلودگی و... تلاش خواهد کرد که کلیه این ابزار یکبار مصرف بوده و جایگزین جعبه های بزرگ حاوی کلیه ابزار استریل شده اند و دارای مزیت کیت های استریل فردی برای هر بیمار، ضدعفونی صندلی دندانپزشکی چندین بار در هر روز (به صورت ایده ال پس از هر بیمار) – به خصوص زیرسری ها، بازوها، میز و دگمه با اسپری ضدعفونی کننده با کمک اسفنج غوطه ور در الکل می باشد و خلط دهان پس از هر بیمار با الکل ضدعفونی و تمیز می شوند.

کلرهگزیدین. اسپری های ضدعفونی. در هوای داخل. هوادهی مکرر. لامپ UV- چندین بار در هر روز در طول ساعات کاری با بیماران. ضدعفونی با فرمالدهید در پایان ساعات کاری، اثاثیه (میزها، کمدها)، دستگیره های در- ضدعفونی چندین بار در طول روز با اسفنج غوطه ور در الکل. اسپری های ضدعفونی کننده. دیواره ها- ضدعفونی یکباره هوای داخل با لامپ UV و بعد با فرمالدهید در پایان برنامه زمانی کاری. حساسیت میکروبی و مقاومت مفاهیمی نسبی و مبتنی بر میزان پاسخ های گونه های مختلف به مواد ضدمیکروبی می باشند. با توجه به پارامترهایی که با فعالیت محصول مداخله می نمایند، پاسخها تحت شرایط دقیقی تعیین می شوند این شرایط شامل PH، دما، وجود مواد آلی یا یونها و رشد میکروارگانیزم ها هستند که می توانند تا حد زیادی فعالیت ضدعفونی کننده ها و گندزداها را تغییر دهند. دو سطح از شدت نمقاومت میکروبی به مواد ضدمیکروبی شناسایی شده اند: مقاومت ذاتی[1] که ویژگی داخل سلولی متعلق به گونه های میکروبی و یا به گروهی از گونه ها می باشد و مقاومت میکروبی ذاتی که قابل پیش بینی می باشد و ویژگی پایدار گونه های میکروبی خاص و یا گروههای مختلف علیه مواد ضدمیکروبی ست. مقاومت طبیعی و یا ذاتی به مواد ضدعفونی کننده .و گندزدا پدیده ای مهم است که به موجود و نوع مولکول ها وابسته می باشد. مقاومت حاصله به دلیل یک رویداد غیرقابل پیش بینی در درون گونه های میکروبی با حساسیت همگن به مواد ضدمیکروبی می باشد و منجر به ظهور سویه ای از این گونه ها با کاهش حساسیت می گردد. در ضدمیکروب ها این روند به دلیل تغییرات ژنتیکی حاصله در سویه های نادر در جمعیت های میکروبی تشکیل دهنده گونه ای خاص می باشد. ضدعفونی کننده ها و گندزداها در معرض پدیده مقاومت اکتسابی هستند. شرایط استفاده از محصولات می بایست از انتخاب باکتری های مقاوم اجتناب ماید در موارد خاص، خطرهایی وجود دارد که نمی بایست از آن ها در خصوص انتخاب باکتری های مقاوم چشم پوشی نمود. در هنگام وجود باکتری های چندمقاومتی نسبت به آنتی بیوتیک این خطرات اهمیت زیادی می یابند که به دلیل پلازمیدهای قابل انتقال خودکار و حامل ژنهای مقاوم به ضدعفونی کننده و گندزدا می باشد. برخی از مشتقات نقره، جیوه و برخی از نمک های مس و روی هنوز جایی را اشغال می کنند که نمی توان آن ها را در ضدعفونی و گندزدایی نادیده گرفت.

بررسی تعدادی از سترون سازی های انجام شده در مطب دندانپزشکی

مطالعه با هدف نشان دادن مزایای هر نوع سترون سازی و اهمیت آن ها در توسعه مناسب فعالیت پزشکی انجام شد. هدف اصلی برنامه سترون سازی کیفیت بالا، کاهش پتانسیل شیوع عفونت های بیمارستانی ناشی از کاربرد محصولات غیراستریل می باشد. نظارت بر کارایی سترون سازی فرایندی است که بر اساس نتایج ارائه شده بوسیله شاخص زیستی، عملکرد نظارت و انجام می گردد. شاخص زیستی تایید نخواهد کرد که مواد پردازش شده استریل می باشند، بلکه تنها نشان می دهد که فرایند سترون سازی مطابق با پارامترهای بهینه انجام شده اند در طول فرایند سترون سازی شاخص های شیمیایی می بایست همراه با شاخص های زیستی مورد استفاده قرار گیرند. روش های سترون سازی به دسته های زیر تقسیم بندی می شوند:

• - سترون سازی حرارتی مرطوب
• - سترون سازی حرارتی خشک
• - سترون سازی تابشی
• - سترون سازی گاز. گندزدایی
• - سترون سازی ماده شیمیایی. گندزدایی

آماده سازی ابزار با توجه به سترون سازی- قبل از سترون سازی کلیه ابزار به وسیله مواد آۀی، از خون، چرک، دندان و استخوان پاکسازی می گردد آن ها به صورت دستی و فراصوت شسته و خشک می شوند. روش های فیزیکی سترون سازی- حرارت در فرم خشک و یا مرطوب خود نشان دهنده بیشترین روش مورد استفاده در سترون سازی می باشد که بوسیله لخته سازی پروتئین های میکروبی انجام می گردد اشکال رویشی برخی از میکروب های بیماریزا در دمای 50 تا 60 درجه در مدت زمان 30 دقیقه و یا دمای 70 درجه در مدت زمان 5 تا 10 دقیقه می میرند. اسپورها (اشکال مقاومت میکروبی) تنها در دماهای بالای 120 درجه در مدت زمان 15 دقیقه می میرند که این امر به ضخامت غشای محافظ آن ها و وضعیت آبدهی ابسته است.

مواد و روش ها

این مطالعه شامل 135 سترون سازی در دوره زمانی 2014 تا 2016 بود در آنالیز آماری هر دو روش توصیفی و تحلیلی مورد استفاده قرار گرفتند. پس از جمع آوری داده ها در فرم قابل دسترس، به منظور تضمین ویژگی اطلاعاتی آن ها، داده ها مورد پردازش قرار گرفتند. در ارائه داده ها فواصل اطمینان در سطح معنی داری 95% اعمال شد علاوه بر این  و t-student نیز برای آزمودن تفاوتها مورد استفاده قرار گرفتند. پردازش اولیه، سیستماتیک نمودن داده ها از طریق تمرکز و گروهبندی به ترتیب منجر به بدست آوردن شاخص های اولیه شد که به صورت مقادیر مطلق (قطعی) نشان داده می شوند بر اساس شاخص های اولیه، از طریق روش های آماری مختلف برای مقایسه، انتزاع و تعمیم، شاخص های مشتق شده بدست آمدند داده ها در Excel و پایگاههای داده ای SPSS 13.0 قرار داده شده و با توابع آماری مربوطه پردازش شدند.

نتایج و بحث

تعداد 135 سترون سازی انجام شد از میان آن ها 107 مورد (79.26%) در اتوکلاو، 7 مورد (5.18%) در اتیلن اکسید و 21 (15.56%) در هیدروژن پرکسید سترون شدند. بیشترین تعداد سترون سازی با استفاده از اتوکلاو انجام شد و در مراتب بعدی سترون سازی با استفاده از اتیلن اکسید و هیدروژن پراکسید قرار داشتند دلیل اصلی این است که در جایگاه سترون سازِی، با توجه به اینکه اتوکلاوها برای سترون سازی بخش قابل توجهی از مواد بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرند، طول مدت چرخه سترون سازی با اتوکلاوها (30 تا 50 دقیقه) در مقایسه با سترون سازی با استفاده از اتیلن اکسید (60 دقیقه برای سترون سازی و 12 ساعت الزامی برای بازجذب)، اتوکلاوها از متداول ترین روش های سترون سازی می باشند. دلیل دیگر جهت انتخاب روش سترون سازی اتوکلاو برای سترون نمودن مواد بهداشتی این است که مواد سترون شده از طریق اتوکلاو در مقایسه با مواد بهداشتی سترون شده از طریق دیگر روش ها بسیار بزرگتر می باشند. هنگامی که انتخاب بین اتیلن اکسید و پلاسما مطرح می گردد اتیلن اکسید ترجیح داده می گردد که به دلیل این حقیقت است که سترون سازی با استفاده از اتیلن اکسید بدون توجه به ترکیب مواد صورت می گیرد خشکی کامل آن ضرورت ندارد سترون سازی با اتیلن اکسید در مقایسه با پراکسید هیدروژن بسیار ارزان تر است. کارشناسان سایت کلینیک دندانپزشکی دشتستان دنتال عنوان می کنند که ابزار مورد بررسی (آینه، گیره و کاوشگر (پروب) دندانپزشکی) برای خارج سازی و طراحی با استفاده از اتوکلاو سترون سازی می گردد: مته ها، سوزنهای داخل دندانی، بخش فعال ابزار پوسته پوسته کردن- سترون سازی اتوکلاو. همچنین ابزارهای دستی وجود دارند که می توان آن ها را با استفاده از اتوکلاو و روغن های سیلیکون سترون نمود با این حال معمولا آن ها به وسیله حرارت دادن سترون می شوند و تنها غلاف فلزی قابل جابجایی باقی ابزار با اسپری های مختلف دعفونی می شوند (مثلا Gigasept). همچنین برای سترون سازی ابزار های دستی می توان از بخارات فرمالدهید استفاده نمود. زمینه ها، روپوش ها، لباس ها و چادر ها را می توان بوسیله اتوکلاو سترون نمود و در کمد انبار نمود و یا این ابزار می توانند یکبار مصرف باشند. مواد بخیه، سوزنها، نخ های صنعتی (نخ، ابریشم): سترون سازی اتوکلاو و یا یکبار مصرف. مواد پلاستیکی: سترون سازی با بخارات فرمالدهید و یا اتیلن اکسید آب. برای ضدعفونی جراحی قبل از مداخلات-سترون سازی اتوکلاو در 2atm به مدت 30 دقیقه. لوله کشی واحد دندانی، آب، سرنگ هوا- ضدعفونی بوسیله چرخش محلولهای مختلف از طریق کل مدار دستگاه و بعدها وارد نمودن روغن های روان کننده در حال حاضر محلول های باکتری کش، قارچ کش و ویروس کشی وجود دارند که سترون سازی ابزارها، مته ها و ... را تضمین می کنند و اغلب در مطب های دندانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرند. کنترل سترون سازی. کنترل سترون سازی معمولا از طریق نظارت بر فشار سنج و دماسنج در طول عملکرد اتوکلاو انجام می گردد. اما کیفیت سترون سازی را می توان با آزمودن دما در جعبه مواد، قرار دادن لوله های کنترلی در میان آن ها در سطوح مختلف که دارای پودرهای ریز برخی از مواد شیمیایی (اسید بنزوئیک، فتالیک، پیکریک، هلیانتین که نقطه ذوب آن ها در 120 درجه سانتی گراد است) می باشند، کنترل نمود. صحیح ترین کنترل از نوع باکتریولوژیک و بواسطه نمونه برداری منظم برخی از بخش ها و یا ردهای مواد مورد استفاده است.

روش های شیمیایی سترون سازی

سترون سازی در اتمسفر فرمالین برخی از دستگاه های ساخته شده از موادی است که دماهای بالا را تحمل نمی کنند اگر دمای درون سترون ساز با گرم کردن آن افزایش یابد، زمان سترون سازی را می توان کوتاه نمود. اتمسفر عمل ابزار و مواد نرم مورد استفاده و تیم دندانپزشکی منابع احتمالی عفونت را نشان می دهند. در مطب دندانپزشکی داشتن کلیه شرایطی که مانع از احتمال ورود، حفظ و یا حرکت میکروب های بیماریزا می شوند، اهمیت دارد سترون سازی اتمسفر در کابینت، تهویه ای هوا، تصفیه هوا و ضدعفونی آن را ضروری می سازد تهویه هوا در قفسه نشان دهنده تجدید ثابت آن و تهویه هوایی است که می بایست در دمای ثابت (2 درجه) و شرایط هیدرومتری (50%) پایدار باشد. مواد نرم: در کل کلاهها، بانداژها و .... بوسیله اتوکلاو سترون می شوند. ابزار ساخته شده از فلز، چاقو، انبردست، قیچی ها، سوزنها، انبرک ها و .... معمولا از طریق جوشیدن تحت فشار در اتوکلاو ابزارها، سترون می شوند که دمای آن تا 110 درجه افزایش می یابد. ابزار ساخته شده از پلاستیک را می توان از طریق جوشاندن سترون نمود و بین بانداژ و گاز و یا بوسیله بخارات فرمالین محافظت نمود. همچنین دستکش های پلاستیکی بوسیله اتوکلاو و تحت فشار 1 اتمسفر و به مدت 20 دقیقه سترون می شوند. سترون نمودن آب، عنصر اولیه و ضروری نیاز به توجه خاص و بررسی سهولت آلودگی و گسترش میکروب ها به دنبال انتشار آن دارد. ضدعفونی دستان دندانپزشک- شستن با آب استریل و صابون متداول ترین رو مورد استفاده است. شست و شوی مکانیکی با آب و صابون، لایه شاخی سطحی محافظ میکروب های بیماریزا را از بین می برد، اما حفرات غدد عرقی و پوسته های پریپیلوس کاملا ضدعفونی نمی شوند مشخص شده که پس از شست و شو، کشت ها در نسبت 90%، 10 دقیقه بعد در 70% و 20 دقیقه بعد تنها در نسبت 50% سترون باقی می مانند. پس از پوشیدن دستکش ها، به دلیل عرق کردن- که میکروب های بیماریزا را از عمق کیسه غده ای به بالا می آورد- نمود میکروب ها در سطح دستها بسیار سریعتر است و حتی اگر به همین صورت مشاهده شوند، این روش نمی تواند به صورت کامل در نظر گرفته شود و خطر عفونت عملا وجود ندارد زیرا اغلب میکروب های در معرض، از نوع ساپروفیت ی باشند.  برای اصلاح نواقص ضدعفونی به وسیله شستشوی مکانیکی با آب و صابون نیز از روش ضدعفونی شیمیایی، پاکسازی دستها پس از شست و شو با الکل، الکل ید دار و یا اکسید های جیوه 1 تا 2 درصد استفاده می گردد. خطر عفونت پلاک جراحی با سویه های میکروبی از سطح پوست عامل (کاربر) به اندازه خطر میکروب های موجود در سطح دستان دندانپزشک و یا مواد مورد استفاده در طول جراحی بالا ست. پوست همواره دارای میکروب هایی در سطح خود، بر روی موها، در عمق چروکها و منافذ غددی می باشد. تکنیک ضدعفونی پوست شامل شست و شو با آب و صابون، اصلاح موهای موجود در ناحیه و پس از آن بانداژ و یا ضدعفونی با الکل جهت حذف چربی موجود در ناحیه مورد نظر است. نمونه های باکتری شناسی نشان داد که ضدعفونی با تنتورید به مدت یک ساعت و نیم، زمانی مناسب برای هر گونه مداخله است. بنابراین در ضدعفونی از مجموعه ای از روش ها استفاده می گردد که هدف آن ها کار در محیط استریل است و شامل مجموعه ای از اقداماتی است که به منظور عدم آلودگی، عوامل میکروبی را از هر چیزی که در تماس با پلاک است، حذف خواهد کرد بنابراین روش مذکور، پیشگیرانه است و از طریق سترون سازی مواد و ضدعفونی دستان دندانپزشک و پوشش موجود در ناحیه پلاک انجام می گردد.

سخن پایانی

حال می بایست از زبان کارشناسان سایت تخصصی کلینیک دندانپزشکی دشتستان دنتال با شما سخن گوئیم و نتایج این نوشتار را عنوان کنیم. ضدعفونی و ضدعفونی کنندگان از جمله موارد ضروری برای کنترل تکثیر ریزموجودات در محیط آزمایشگاهی و بدن جاندار هستند. از کاربرد ضدعفونی کنندگان برای دوره های طولانی زمانی می بایست اجتناب شود زیرا در مواردی که آن ها حاوی فلزات سنگین هستند، می توانند در بدن انسان تجمع یابند و هنگامی که غلظت های سمی ایجاد شود می توانند سبب ایجاد سمیت های مختلف شوند.